Slovenië

In de ijzertijd werd het huidige Slovenië bewoond door Illyrische en Keltische stammen. Met de komst van de Romeinen in de 1e eeuw voor Christus, werden zij geleidelijk geassimileerd. De Romeinse overheersing had een enorme impact op het gebied. Maar tijdens de grote volksverhuizingen die op gang kwamen vanaf 300 na Chr., was het ook gedaan met de relatieve rust in dit deel van het Romeinse Rijk. Verschillende barbaarse legers vielen binnen en uiteindelijk waren de Romeinen in de 4de eeuw genoodzaakt het gebied te verlaten. De meeste Romeinse sporen werden vernietigd, terwijl de resterende lokale bevolking naar de hooglanden trok.

Karantanië was een Slavisch vorstendom dat bestond in de vroege middeleeuwen, grofweg op het grondgebied van het huidige Zuid-Oostenrijk en Noordoost-Slovenië. Karinthië, de naam van de gelijknamige Oostenrijkse deelstaat, stamt af van Karantanië. Dit vorstendom ontstond kort nadat de Slaven, de voorouders van de Slovenen, zich vestigden in dit deel van Europa. Dit land was echter geen lang leven beschoren. Na ongeveer honderd jaar werd het schatplichtig aan de Franken, waar het in 828 volledig door werd opgeslokt.

Nadat Karantanië was ingelijfd door het Frankische Rijk, werd de lokale bevolking bekeerd tot het Katholicisme. Kort daarna werd ook het Frankische Rijk opgesplitst, waarna de Sloveense gebieden voor enkele honderden jaren onderdeel waren van het Heilig Roomse Rijk. Na een interne machtsstrijd en het afzetten van de hertog van Beieren, werd Karantanië-Karinthië opgewaardeerd tot autonoom gebied onder keizer Otto I. Door een steeds groter wordende Hongaarse dreiging werd deze autonomie echter al snel weer afgenomen. De administratieve herindeling die hierop volgde ligt aan de basis van de drie historische regio’s van Slovenië: Carniola, Stiermarken en het westelijke Goriška/Gorizia.

In de 14e eeuw kwamen de meeste Sloveense landen onder de Habsburgse heerschappij. De eeuwen die hierop volgde waren van groot belang voor de ontwikkeling van een eigen Sloveense nationale identiteit. Zo verschenen de eerste boeken in het Sloveens, wat sterk bijdroeg aan de ontwikkeling van de Sloveense taal. Desondanks werd er vooral Duits gesproken in de Sloveense gebieden. Maar de Habsburgse periode was ook een tijd van tegenspoed. Het conflict tussen Oostenrijk en het Ottomaanse Rijk eiste vele levens en legde de Sloveense provincies in de as. Pas in de 17de eeuw waren de Ottomaanse invallen definitief voorbij. De vrede keerde terug in het huidige Slovenië, totdat het gebied werd ingelijfd door Napoleon in 1805.

Tussen 1805 en 1813 maakten de Sloveense gebieden deel uit van de Illyrische provincies, een autonome provincie van het Napoleontische Franse Keizerrijk met Ljubljana als hoofdstad. Hoewel de Franse overheersing in de Illyrische provincies slechts van korte duur was, had het een enorme impact op de ontwikkeling van de Sloveense natie. Onder het mom van ‘Liberté, égalité, fraternité’ wisten de Fransen ook hier hun revolutionaire idealen te verspreiden. Zo introduceerden ze een militaire dienstplicht voor mannen en een nieuw belastingstelsel. Ook werd het bestuur geseculariseerd en de rechterlijke macht genationaliseerd. Na de Oostenrijkse invasie van 1813 wist Wenen het gezag over de Sloveense gebieden te herstellen.

Het Koninkrijk Illyrië was een kroonland van het Oostenrijkse Keizerrijk van 1816 tot 1849. Het was de opvolgerstaat van de Napoleontische Illyrische provincies. Maar de kortstondige Franse bezetting had ook in Slovenië een nationalistisch vuur aangewakkerd, waardoor in Oostenrijks Illyrië het Sloveens nationaal bewustzijn gestaag groeide. Ook was de wens voor een politieke eenwording van alle Slovenen wijdverbreid. Daarnaast was er een klein aantal Sloveense activisten, voornamelijk uit Stiermarken en Karinthië, die de Illyrische beweging omarmden. Volgens deze beweging zouden alle Zuid-Slavische volkeren zich moeten verenigen, iets wat een kleine eeuw later uiteindelijke gebeurde met de geboorte van de staat Joegoslavië.

De ontwikkeling van een Sloveens nationaal bewustzijn culmineerde in het revolutiejaar 1848, wat als één van de keerpunten in de Sloveense geschiedenis wordt gezien. In Wenen werd in dat jaar keizer Ferdinand I tot abdicatie gedwongen, wat  de boeren in de monarchie – en dus ook in de Sloveense gebieden – opvatten om met hun feodale heersers af te rekenen. De boerenopstand slaagde en in september 1848 werd het feodale systeem in Slovenië afgeschaft. Ook de Sloveense intellectuelen lieten van zich horen. Tijdens deze periode werd bijvoorbeeld het huidige Sloveense volkslied geschreven door France Prešeren. Daarnaast stelden lokale politici een politiek manifest op voor een verenigd Slovenië, met een hoge mate van autonomie binnen het Habsburgse Rijk. Het plan mislukte door verzet van de lokale Duitstalige aristocratie.

Tussen 1849 en 1918 werden tal van culturele instellingen opgericht, als onderdeel van de Sloveense nationale beweging die door verschillende grondwetswijzigingen in kracht won. Tegen het einde van de 19e eeuw hadden de Slovenen een gestandaardiseerde taal gecreëerd en behoorde het alfabetiseringsniveau tot de hoogste in het Oostenrijks-Hongaarse rijk. In deze periode werd in intellectuele kringen het idee van een gemeenschappelijke politieke entiteit van alle Zuid-Slaven, beter bekend als Joegoslavië, opnieuw erg populair. Onder de meerderheid van de Sloveense bevolking sloeg deze Zuid-Slavische gedachte echter niet aan, omdat de culturele verschillende met de overige Balkanvolkeren te groot werden bevonden. Deze impasse duurde voort tot het uitbreken van de Eerste Wereldoorlog in 1914.

Tijdens de Eerste Wereldoorlog vochten de Slovenen mee aan de kant van de Habsburgse legers. De Italianen, die de kant van de Triple Entente (Frankrijk, Engeland en Rusland) hadden gekozen, dreigden grote delen van de Sloveense landen over te nemen. De Slovenen leverden flinke slagen met de Italianen in de Juliaanse Alpen. Hier vielen honderdduizenden slachtoffers. De slagen staan daardoor tezamen te boek als de grootste bergslag uit de geschiedenis. Ondanks het hevige Sloveense verzet, verloor Oostenrijk-Hongarije de oorlog. Het uiteenvallen van dit keizerrijk maakte een eind aan de eeuwenlange Habsburgse overheersing van de Sloveense gebieden. De geesten leken nu wel rijp voor het Zuid-Slavische gedachtegoed, want op 1 december 1918 werd het Koninkrijk der Serviërs, Kroaten en Slovenen uitgeroepen.

Het nieuwe Koninkrijk der Serviërs, Kroaten en Slovenen was een kunstmatig land. Onder druk van de Westerse mogendheden waren volkeren in één land gezet die nog nooit eerder samen hadden geleefd. Vooral tussen de Kroaten en Serviërs bestond veel animositeit. De Kroaten hadden eeuwenlang relatief veel autonomie gehad binnen het Oostenrijkse Keizerrijk, daar waar Servië onderdeel was geweest van het Ottomaanse Rijk. Ze spraken dan weliswaar eenzelfde taal, maar de Kroaten gebruikten het Latijnse alfabet, terwijl de Serviërs schreven in het cyrillisch. Bovendien streven de Kroaten naar een federatieve staat. De Serviërs daarentegen wilden een centraal gezag vanuit Belgrado. Het interbellum in Joegoslavië was een instabiele periode, waarin de Serviërs uiteindelijk aan het langste eind leken te trekken – totdat de Tweede Wereldoorlog uitbrak.

In 1941 vielen de Duitsers Joegoslavië binnen. De Joegoslaven boden in eerste instantie vrij weinig weerstand en anderhalve week na de inval stond het hele land onder controle van de Nazi’s. Hitler deelde Joegoslavië vervolgens op. Duitsland bezette kleine delen van Noord-Slovenië. De rest ging naar Italië en Hongarije. Er ontstonden al gauw twee machtige verzetsbewegingen: de cetniks en partizanen. De cetniks wilden een herstel van het oude koninkrijk, uiteraard onder Servisch bewind. De partizanen onder leiding van Josip Broz Tito wilden een federaal Joegoslavië, geschoeid op communistische leest. De communistische partizanen wisten de Duitsers te verdrijven en raakten ook slaags met de cetniks. Tito wist de macht naar zich toe te trekken, maar niet voordat hij tienduizenden anticommunistische strijders en hun sympathisanten afslachtte.

Nadat Tito de macht van zijn partizanen had veiliggesteld, werd Joegoslavië een socialistische federatie, bestaande uit zes deelrepublieken en twee autonome provincies in Servië. Tito poogde de macht van Servië te beteugelen door in de decennia na de Tweede Wereldoorlog in te zetten op verregaande decentralisatie. De deelrepublieken kregen een hoge mate van zelfbestuur, maar enig nationalisme was uit den boze. Na Tito’s overlijden in 1980 keerde het Servisch nationalisme terug in de hoedanigheid van Slobodan Milosevic. Dit leidde tot groter wordende etnische spanningen, met het uiteenvallen van Joegoslavië begin jaren negentig als direct gevolg.

Tijdens het 14de partijcongres van de Joegoslavische communistische partij in 1990 kwam het tot een scheuring. De Sloveense partijafdeling stelde daar onder meer voor een meerpartijenstelsel en persvrijheid in te voeren. Er werd geen gehoor gegeven aan deze moties, waarna de Slovenen de zaal verlieten, gevolgd door de Kroaten. Met dit besluit trokken de Slovenen de stekker uit Tito’s socialistische project. Slovenië organiseerde hierop een referendum over de toekomst van Joegoslavië. De bevolking sprak zich uit voor een nieuwe staatsinrichting, maar Belgrado gaf geen gehoor. Hierop verklaarde Slovenië zich op 25 juni 1991 onafhankelijk. Troepen van het federale Joegoslavische leger trokken het land binnen, maar stuitte onverwachts op Sloveens verzet. Een belangrijke oorzaak van de vrij gemakkelijke Sloveense overwinning was massale desertie van Sloveense en Kroatische dienstplichtigen.

Na de overwinning in de Tiendaagse Oorlog, transformeerde Slovenië al snel in een democratie. Het land werd in 1992 volwaardig lid van de Verenigde Naties en in de jaren die hierop volgde was er sprake van een enorme economische groei. Deze prestatie werd kracht bijgezet door EU-lidmaatschap in 2004 en de invoering van de Euro drie jaar later. Slovenië keerde de Balkan de rug toe en oriënteerde zich – nog meer dan voorheen – op landen als Oostenrijk en Italië. Slovenië laat zich anno nu het best definiëren als een Centraal-Europees land en heeft de sterkste economie van alle andere voormalige Joegoslavische deelrepublieken.