Bosnië-Herzegovina

De Slaven, een migrerend volk uit Zuidoost-Europa, vielen samen met de Avaren het Oost-Romeinse Rijk binnen en vestigden zich in het gebied dat nu Bosnië-Herzegovina heet. De Avaren werden uiteindelijk verjaagd, maar opgevolgd door Serven en Kroaten, waarschijnlijk afkomstig uit Polen en Tsjechië. Deze volken vermengden zich met de Slaven en werden al snel gekerstend.

Pas in de 958 wordt  Bosnië voor het eerst in Frankische en Byzantijnse schriftelijke bronnen genoemd. In deze tijd werd Bosnië overheerst door achtereenvolgens de Serven, Kroaten en Bulgaren. Van een zelfstandige staat is dus geen sprake.

In 1136 viel Béla II van Hongarije Bosnië binnen een creëerde de titel ban. De Byzantijnse keizer Manuel I Komnenos veroverde Bosnië op de Hongaren in 1166 en wees Kulin, een geboren Bosniër, aan als nieuwe ban. Kulin onttrok zich aan de Byzantijnse invloedssfeer, maar Bosnië bleef een vazalstaat was van het Koninkrijk Hongarije. Toch steeg de welvaar, vooral door de toenemende handel met Dubrovnik en Venetië.

In 1353 werd Tvrtko I de nieuwe ban. Onder zijn regeerperiode floreerde het banaat. Hij breidde Bosnië uit met Kroatië en grote stukken van de Dalmatische kust.  Hij sloot een verdrag met de Servische heerser Lazar en kroonde zich vervolgens tot koning van Bosnië en Servië in 1377. Na zijn dood ontstond er een chaotische overgangssituatie die duurde tot de komst van de Ottomanen.

In 1463 viel het Bosnische koninkrijk in Ottomaanse handen. Er werden belangrijke veranderingen doorgevoerd in de sociaal-politieke administratie van het gebied. Ook ontstond er een Slavisch sprekende moslimgemeenschap door de vele bekeringen tot de islam. De eerste eeuwen van de Ottomaanse bezetting brachten welvaart en rijkdom in het gebied. Dit zie je in het oude deel van Sarajevo en Mostar nog goed terug.

In de zomer van 1875 brak er in Bosnië en Herzegovina een opstand uit tegen het Ottomaanse gezag, als gevolg van belastingverhogingen. Deze opstand sloeg over naar Servië en Montenegro. Op het Congres van Berlijn van 13 juni 1878 werd aan Oostenrijk-Hongarije toegezegd dat het Bosnië en Herzegovina militair mocht bezetten en voor onbepaalde tijd mocht besturen.

Op het Congres van Berlijn in 1878 werd Bosnië-Herzegovina onder Oostenrijks bestuur geplaatst, maar de moslimbevolking stelde zich nog steeds loyaal op ten opzichte van de Ottomaanse sultan. De Serviërs hadden ondertussen veel te lijden onder de Oostenrijks-Hongaarse overheersing. Toen 1908 Bosnië-Herzegovina definitief door Oostenrijk-Hongarije werd geannexeerd, werd de afkeer van de Zuid-Slavische bevolking ten opzichte van de overheersers steeds groter.

In 1914 werd de Habsburgse kroonprins Franz Ferdinand in Sarajevo doodgeschoten door de Servische nationalist Gavrilo Princip. Princip was lid van de Servische terreurbende De Zwarte Hand, die Bosnië en Herzegovina wilde verlossen van de heerschappij van het Oostenrijks-Hongaarse Rijk en aansluiting zocht bij de Serviërs. Na deze gebeurtenis verklaarde Oostenrijk-Hongarije de oorlog aan Servië. Dit leidde tot de Eerste Wereldoorlog.

Onmiddellijk na het einde van de Eerste Wereldoorlog en het uiteenvallen van Oostenrijk-Hongarije in 1918 werden Bosnië en Herzegovina een onderdeel van de Staat van Slovenen, Kroaten en Serven. Deze samenwerking hield niet lang stand. In 1929 kondigde de Servische koning Alexander de koninklijke dictatuur af. De naam werd veranderd in ‘Koninkrijk Joegoslavië’ en de grenzen van Bosnië-Herzegovina kwamen in deze eenheidsstaat te vervallen.

In april 1941 gaf Joegoslavië zich over aan Nazi-Duitsland en werd Bosnië-Herzegovina opgenomen in de Onafhankelijke Staat Kroatië, geregeerd door de fascistische Ustašabeweging. De Ustaše waren verantwoordelijk voor een grootschalige genocide op Joden, Roma en Serven. Het verzet werd geleid door Servische Četniks en door de partizanen van Josip Broz, beter bekend als Tito. Zij zouden na een brute strijd uiteindelijk triomferen.

Tito en zijn partizanen wonnen de oorlog en vanaf 1945 tot 1992 was Bosnië-Herzegovina één van de zes republieken in Joegoslavië.. Tito werd na de oorlog de politieke leider en wist in vrij korte tijd een socialistische maatschappij in te richten. De nadruk werd gelegd op eenheid en broederschap tussen de verschillende religieuze en etnische groepen waaruit Joegoslavië bestond. Bosnië en Herzegovina profiteerden van de snel toenemende welvaart. Tito overleed pas in 1980.

In februari 1984 vonden de veertiende Olympische Winterspelen plaats in Sarajevo. Het waren de eerste Olympische Winterspelen in een socialistische staat en in een Slavisch land en de eerste Olympische Spelen op de Balkan. Onder de oppervlakte borrelde echter maatschappelijke onrust. De hoogtijdagen van socialistisch Joegoslavië leken langzaamaan geteld. 

Op 29 februari en 1 maart 1992 werd een referendum uitgeschreven met de vraag of Bosnië en Herzegovina onafhankelijk zouden worden. De Bosnische Kroaten (katholiek) en Bosniakken (Bosnische moslims) stemden in meerderheid voor onafhankelijkheid. De Bosnische Serviërs boycotten de verkiezingen; zij waren tegen onafhankelijkheid en vonden dat het referendum ongrondwettelijk was. De Bosnische regering in Sarajevo riep op 5 april 1992 de onafhankelijkheid uit.

Nadat de Bosnische regering de onafhankelijkheid uitriep, brak een burgeroorlog uit waarbij de Bosnische Serven ten strijde trokken tegen de Bosniakken en Bosnische Kroaten. Westerse UN troepen keken machteloos toe hoe het Servische leger, onder leiding van Ratko Mladic, zijn wapens inzette tegen de Bosnische burgerbevolking. Met name de Bosniakken, islamitisch en loyaal aan de Bosnische regering, vallen ten prooi aan massamoorden en verkrachtingen.

Op 11 juli 1995 forceerden Servische troepen onder bevel van generaal Ratko Mladić met tanks de toegang tot de stad Srebrenica en executeerden circa 8000 moslimmannen en -jongens. De Nederlandse troepen van Dutchbat, die in de enclave aanwezig waren, konden de massaslachting niet verhinderden.

Met de akkoorden van Dayton kwam er formeel in november 1995 een einde aan de bloedige oorlog in Bosnië en Herzegovina, die naar schatting aan 100 à 150-duizend mensen het leven had gekost. In de Daytonakkoorden werd afgesproken dat Bosnië-Herzegovina zou worden opgedeeld in twee autonome delen: een Bosnisch-Servische republiek en de federatie Bosnië-Herzegovina, waar vooral Kroaten en moslims wonen. Aan het hoofd van het geheel staat een regering die wisselend wordt voorgezeten door een voorzitter van een van de drie belangrijkste bevolkingsgroepen.

Bosnië kreeg de status van potentieel toekomstig lid van de NAVO. Dit is de laatste stap op weg naar lidmaatschap. Andere voormalige Joegoslavische republieken Kroatië, Noord-Macedonië, Montnegro en Slovenië zijn al lid. Onder de Servische Bosniërs ligt NAVO lidmaatschap gevoelig door de NAVO bombardementen op Servië in 1999. 

Het Internationale gerechtshof voor voormalig Joegoslavië (ICTY) sloot eind 2017. In 1993 werd besloten om dit speciale gerechtshof op te richten om de daders van oorlogsmisdaden te vervolgen. Beruchte namen als Radovan Karadžić en Ratko Mladić werden veroordeeld. Slobodan Milošević overleed tijdens zijn proces.