KOSOVO

Albanezen zien Gjergj Kastrioti, ook wel bekend onder de naam Skanderbeg, als een nationale held. Skanderberg leidde een heldhaftige opstand tegen de Ottomanen en wist samen met bondgenoot Servië grote delen van de Westelijke Balkan uit handen te houden van Constantinopel. In Prishtina staat een monument waar hij te paard is afgebeeld met zijn karakteristieke helm met horens. In de Albanese hoofdstad Tirana kom je hetzelfde monument tegen op het hoofdplein.

Skanderbeg en zijn anti-Ottomaanse alliantie konden echter niet voorkomen dat tussen 1455 en 1459 Kosovo werd veroverd door de Ottomanen. Het grootste deel van Kosovo werd onderdeel van de Sanjak van Prizren, één van de vele provincies in het Ottomaanse Rijk. In de eeuwen die hierop volgden, werd de Albanese bevolking in Kosovo bekeerd tot de Islam. De Sanjak van Prizren bestond tot 1877, toen de provincie werd samengevoegd met enkele omliggende sanjaks tot de Provincie Kosovo. Maar door groeiende onvrede onder de lokale Albanese bevolking, behoorden opstanden en burgerlijke ongehoorzaamheid tot de orde van de dag. Dit alles veranderde met de Balkanoorlogen van 1912-1913.

Na de Russisch-Turkse Oorlog, waarbij de Ottomanen een fikse nederlaag leden, kwamen verschillende Albanese leiders bijeen in Prizren om zich uit te spreken voor een verenigd Albanië onder de Ottomaanse Sultan. Ze vrezen de ambities van hun reeds onafhankelijke Balkan-buren nu het Ottomaanse Rijk verzwakt is. Langzaamaan radicaliseert de groep tot een onafhankelijkheidsbeweging. In de jaren 1880 worden echter alle onlusten de kop ingedrukt door Ottomaanse troepen.

Zoals gezegd was het Ottomaanse Rijk ernstig verzwakt aan het eind van de 19de eeuw. Tegelijkertijd waren verschillende landen op de Balkan onafhankelijk geworden, maar leefden grote aantallen Serviërs, Bulgaren, Grieken en Montenegrijnen nog steeds binnen de grenzen van het Ottomaanse Rijk. De Balkanlanden veroverden grote gebieden op de Turken. De Albaniërs verklaarden zichzelf ook onafhankelijk, maar Griekenland, Servië en Montenegro waren niet van plan deze te erkennen omdat zij aanspraak maakten op grote delen van het Albanese gebied. Tijdens de vredesbesprekingen werd dan ook, met tussenkomst van Great Powers als het Britse Rijk en Frankrijk, besloten tot de creatie van een soeverein Albanië, met uitzondering van Kosovo – dit gebied ging naar Servië.

Om Albanees separatisme de kop in te drukken, besloten de Servische en Montenegrijnse autoriteiten tot een grootscheeps deportatie- en kolonisatieprogramma in het huidige Kosovo. In de jaren 20 en 30 werden duizenden Albanese Kosovaren gedeporteerd naar Albanië en Turkije. De Serviërs waren van mening dat Kosovo een integraal onderdeel waren van middeleeuws Servië, verwijzend naar de Slag om het Merelveld. Tegelijkertijd trokken tienduizenden Servische kolonisten naar Kosovo om hier hun leven op te bouwen. Tijdens de Tweede Wereldoorlog, toen Italië Albanië en Kosovo bezetten, ontvluchtten veel Serviërs deze gebieden tijdelijk, om vanaf 1945 weer terug te keren. De deportaties gingen, hetzij met de nodige onderbrekingen, door tot in de jaren 90 van de 20ste eeuw en waren een directe aanleiding van de Kosovo-oorlog.

Na verschillende grondwetswijzigingen kreeg Kosovo in 1963 de status van autonome provincie binnen het toenmalig socialistische Joegoslavië. Met deze grotere mate van zelfstandigheid werd ook gehoopt eventueel Albanees separatisme in de kiem te smoren. In de jaren 70, na nieuwe hervormingen, kreeg Kosovo zelfs een eigen parlement en grondwet. Ook kreeg Pristina een universiteit en werd de Albanese taal erkend als officiële minderheidstaal. Daarnaast verrees ook een spraakmakende bibliotheek in hoofdstad Pristina. Eind jaren 80, met de opkomst van de Servische president Milosevic, kwam aan al deze autonomie een einde.

Tijdens het uiteenvallen van Joegoslavië in de jaren 90, roept het zelfverklaarde parlement van Kosovo in 1991 eenzijdig de onafhankelijkheid uit. In de jaren die daarop volgen breken regelmatig schermutselingen uit tussen de overblijfselen van het Joegoslavische leger en het Kosovaars Bevrijdingsleger (KLA). In 1996 mond het conflict uit in een oorlog met duizenden doden als gevolg. De gevechten stoppen pas als de NAVO intervenieert in 1999. Hierop trok het Joegoslavische leger zich terug uit Kosovo, waarna een door de NAVO geleide internationale vredesmacht (KFOR) de regio binnentrok. Het bestuur van Kosovo kwam onder toezicht van de Verenigde Naties.

In februari 2008 riep Kosovo (opnieuw) de onafhankelijkheid uit. Zoals gezegd, was dit in feite de tweede onafhankelijkheidsverklaring van Kosovo. De eerste werd uitgeroepen op 7 september 1990, maar werd in die tijd slechts erkend door het buurland Albanië. Zoals verwacht was buurland Servië woedend. Ook Rusland, een Servische bondgenoot, liet weten ontstemd te zijn. Maar ook EU-landen die zelf kampen met separatisme waren bang dat Kosovo een precedent zou scheppen en besloten de onafhankelijkheid niet te erkennen. Dit geldt echter niet voor Nederland en België: zij hebben de Kosovaarse soevereiniteit wél erkend. Het VN-bestuur van Kosovo werd in 2008 ook beëindigd, nadat een nieuwe grondwet was aangenomen. Maar dankzij voortdurende spanningen met Servië blijven lidmaatschap van de VN, EU en NAVO toekomstmuziek.