Estland

Estland werd een onderdeel van de Hanze, een internationale handelsorganisatie. De Esten profiteerden hiervan en veranderden van een primitieve agrarische samenleving in een van de toentertijd best georganiseerde landbouw- en handelsnaties. In 1343 kwam de Estische bevolking in opstand tegen de Duitse overheersing. De Duitsers namen bloedig wraak en duizenden Esten werden afgeslacht. In 1346 verkochten de Denen Noord-Estland aan de Lijflanders, waardoor de Duitsers de komende twee eeuwen geheel Estland zouden domineren.

De Russen vielen onder leiding van Ivan de Verschrikkelijke in 1558 Lijfland binnen. Dit verzwakte de macht van de Lijflanders. Vervolgens vochten Polen-Litouwen en Zweden om het Estische grondgebied. De Russen mengden zich enkele jaren later ook weer in deze strijd. In 1584 namen de Zweden de macht over in Noord-Estland, terwijl Polen-Litouwen Lijfland aan zich onderwierp.

In 1599 raakten Zweden en Polen-Litouwen slaags. In 1629, bij de Vrede van Altmark, bleven de Zweden over als de meest invloedrijke macht in de Baltische regio. De periode kenmerkte zich door vooruitgang, zo werd bijvoorbeeld eenvoudig onderwijs ingevoerd en de Universiteit van Tartu geopend. De Grote Noordse Oorlog bracht een einde aan de Zweedse overheersing. De Zweedse Karel XII verloor de titanenstrijd van tsaar Peter de Grote bij de slag bij Poltava in 1709.

Estland werd als Gouvernement Estland onderdeel van het Russische Rijk. Peter de Grote liet het systeem van lijfeigenaarschap echter in stand: de arme Estse boeren bleven onder het juk van de veelal oorspronkelijk Duitse landadel. Dit leidde tot verschillende opstanden onder de bevolking. De omstandigheden werden in 1819 pas beter, toen in de Baltische gouvernementen voor het eerst in het Russische rijk, de lijfeigenschap werd afgeschaft.

Tsaar Alexander III voerde een flink russificatie politiek in, waardoor onderwijs alleen nog in het Russisch gegeven mocht worden. Het tsaristische politieapparaat voerde een waar schrikbewind. Deze onderdrukking wakkerde een groeiend zelfbewustzijn en nationalisme onder de Esten aan. De Universiteit van Tartu en het Ests zang-en dansfestival werden symbolen voor de Estse nationale identiteit.

De revolutie van 1905 in het Russische Tsarenrijk bracht ook grote sociale spanningen in de Baltische provincies aan het licht. Landhuizen van de adel werden afgebrand en het tsaristisch bewind deed concessies: er werd een ‘Doema’ ingesteld waarin ook gekozen Estse politici ervaring kregen met de parlementaire democratie. Onderwijs in de moedertaal werd nu naast het Russisch toegestaan. In 1910 ging het stadsbestuur van Tallinn over in Estse handen.

Estland profiteerde van de onrust die ontstond na de Februarirevolutie in 1917 en verkreeg na een grote arbeidersdemonstratie, zelfbestuur van Rusland. Op 24 februari 1918 werd de onafhankelijke republiek Estland uitgeroepen, maar vlak daarna vielen de Duitsers Estland binnen. Deze capituleerden echter in november dat jaar, en de Este leider Päts riep opnieuw de onafhankelijkheid uit. Toen de Bolsjewieken daarop Est­land binnentrokken, kreeg het land militaire hulp van Groot-Brittannië, Zweden en Denemarken. Uiteindelijk werden de Bolsjewieken in 1919 verslagen.

In 1920 kreeg het land een eerste eigen grondwet en in 1924 werd het lid van de Volkenbond. Estland was voor het eerst in haar bestaan een onafhankelijk land. Hier kwam al snel een einde aan, toen Rusland en nazi-Duitsland in 1939 het Molotov-Ribbentroppact sloten. Dit was een niet-aanvalsverdrag dat grote consequenties zou hebben voor de Baltische staten.

In het Molotov-Ribbentroppact werd overeengekomen dat de Sovjet-Unie de Baltische Staten mocht bezetten, en Duitsland in Polen de vrije hand kreeg. Al in 1939 bezetten 100.000 Russen Estland. Presidents Päts en andere Estse leiders werden naar Siberische werkkampen gestuurd. In 1941 werd Estland een Sovjetrepubliek. De Sovjet-Unie vestigde een terreurregime, met duizenden arrestaties en executies in de politieke en militaire top en de massadeportatie van 10.000 Estse burgers naar Siberië.

Na de door de Duitsers verloren slag bij Stalingrad drukten de Sovjets het leger van Nazi-Duitsland steeds verder terug. In januari 1944 was een groot gedeelte van Europees-Rusland weer onder controle van de Sovjets en bereikten ze de grens van Estland bij Narva. Door de dreiging van alweer een Sovjetbezetting riep de leider van het verzet, Jüri Üluots, de Esten op om Narva te verdedigen tegen de Sovjets. In september 1944 werd Estland echter door het Rode Leger verovert en vele Esten vluchtten naar West-Europa en Finland.

In de jaren vijftig zuchtten de Esten onder het juk van Jozef Stalin. Honderdduizenden Russen werden naar nieuw gebouwde steden gebracht die een rol speelden in het industriële en militaire Sovjetapparaat. Politieke tegenstanders, intellectuelen en collaborateurs werden afgevoerd naar Siberische werkkampen. Nationalistische gevoelens onder de bevolking werden onderdrukt door een culturele russificatie. De Estische geschiedenis werd herschreven, nationale monumenten vernietigd. Dit leidde regelmatig tot protesten voor mensenrechten.

De onvrede onder de Estse bevolking kwam aan de oppervlakte tijdens de glasnost en perestroika die door Sovjetleider Gorbatsjov was ingezet. Het leidde tot een opleving van nationalistische gevoelens in Estland. Wekelijks kwamen duizenden Esten bijeen om nationale liederen te zingen. De persvrijheid nam toe, politieke partijen werden opgericht en godsdienstige uitingen werden weer in het openbaar uitgevoerd.  Deze tijd van grote politieke massademonstraties en muzikale optredens werd ‘de zingende revolutie’ genoemd. De Esten zongen zich zo een weg naar onafhankelijkheid. 

In een referendum in 1991 stemde 78% van de bevolking (de meeste Estische Russen stemden tegen) voor onafhankelijkheid en deze werd op 20 augustus 1991 een feit. Op 17 september 1991 werden Estland, Letland en Litouwen tot de Verenigde Naties toegelaten. De Esten verbraken alle banden met de voormalige Sovjet-Unie. In 1992 kwamen er vrije verkiezingen en op 28 juni van dat jaar volgde een nieuwe grondwet.

Na een aantal economisch zware jaren, zette het herstel in 1994 in. Estland nam een voorbeeld aan haar Scandinavische buurlanden en de Verenigde Staten en transformeerde in korte tijd naar een open democratie met een kleine overheid. In de jaren 2000 werd het land in rap tempo één van de meest digitaal geavanceerde landen ter wereld geworden. Ook op het gebied van onderwijskwaliteit werd Estland een koploper. Op 29 maart 2004 werd Estland lid van de NAVO en op 1 mei van hetzelfde jaar werd Estland lid van de Europese Unie.