Odessa is een havenstad aan de Zwarte Zee in Oekraïne. Je vindt er zon, zee en strand (tegenwoordig zonder luidruchtige Russische badgasten), maar ook prachtige 19e eeuwse architectuur uit de tijd dat de stad groeide van armlastig dorp tot bruisende havenstad: het venster op het zuiden van het toenmalige tsaristische Rusland. Maar hoe charmant de stad op het eerste gezicht lijkt, zo mysterieus is het ondergrondse gangenstelsel van een geschatte 2500 kilometer. De geheimen van de catacomben van Odessa brengen spookverhalen en nachtmerries tot leven.
De catacomben van Odessa kennen hun oorsprong in de laat 19e- en begin 20e eeuw en zijn voornamelijk ontstaan door het afgraven van kalksteen. Omdat veel huizen en gebouwen in Odessa van kalksteen werden gebouwd, werd het gangenstelsel steeds verder uitgebreid tot een doolhof met bunkers, grotten, lange tunnels, pleinen en natuurlijk doodlopende delen. De lengte van de catacomben maakt het één van de grootste catacomben ter wereld. In vergelijking met deze catacomben lijken de catacomben van Rome (300 km) en Parijs (500 km) opeens kinderspel. Het is zelfs zo dat als je de lengte van het gangenstelsel van de catacomben van Odessa aan elkaar zou schakelen, je vanuit Odessa tot ver voorbij Parijs zou komen…
Geschiedenis
Eerst een stukje geschiedenis! Na de Russische revolutie in 1917 werden de catacomben vooral gebruikt voor criminele transacties en door zwervers. Tot de Tweede Wereldoorlog aanbrak, toen Sovjetsoldaten en partizanen het ondergrondse gangenstelsel gebruikten als schuilplaats. Tijden de Koude Oorlog zijn de catacomben gebruikt als bunkers en als anti-nucleaire schuilkelder. Op veel muren van tunnels zijn nog oude inscripties, tekens en naoorlogse overblijfselen te vinden.
Bezoeken van de catacomben
Er zijn verschillende manier om de catacomben van Odessa te bezoeken. De meest veilige manier is misschien wel door het bezoeken The Museum of Partisan Glory. Dit museum en monument ligt in een verlaten mijn en is opgericht in 1969. In het museum vind je onder andere huishoudartikelen van partizanen, archiefdocumenten, foto’s en persoonlijke bezittingen van de partizanen in Odessa. Maar ook heb je de mogelijkheid om een stukje van de catacomben in te gaan. In het ondergrondse deel bevindt zich namelijk een nagebouwd partizanenkamp waar je meer te weten kunt komen over het leven en de levensstijl van de soldaten. Je krijgt hier wel een eenzijdig beeld van de geschiedenis. De partizanen waren namelijk communistische vrijheidsstrijders, die Oekraïne van de Nazi’s probeerden te bevrijden en daardoor in de Sovjet-Unie kritiekloos als helden werden vereerd.
Een iets meer avontuurlijke manier voor het bezoeken van de catacomben, is door middel van een free walking tour. Er worden via verschillende platforms tours aangeboden, waardoor je zelf ook kan kiezen hoe spannend je het maakt. Meestal ga je onder de begeleiding van een gids zo’n twee uur met een klein groepje door de catacomben. Met een beetje gelukt weet je gids niet alleen de weg, maar ook veel over de geschiedenis van de catacomben te vertellen. Een echte aanrader als je de echte vibe van de catacomben wilt proeven. De “free walking tours” zijn overigens niet echt gratis. Je betaalt meestal 10 tot 20 euro aan het bedrijf dat ook daadwerkelijk gratis rondleidingen in de binnenstad aanbiedt.
Het betreden van de catacomben op je eigen houtje is niet illegaal, maar wordt wel sterk afgeraden. Gezien de afstand van de gangen, het donker en de spookverhalen die de ronde gaan, zijn wij ook niet echt direct overtuigd om alleen op pad te gaan. Of juist wel?
Als je durft…
Spookverhalen? Ja zeker. De catacomben lenen zich natuurlijk perfect voor de engste verhalen.
Een van de geruchten over de catacomben, is dat er ergens een gouden replica van de Titanic moet liggen. De replica zou gebouwd zijn door een rijke aristocraat, die de ramp van de Titanic heeft overleefd. Hij wilde deze replica aan zijn redders geven. Zodra de Bolsjewieken Oekraïne overnamen, verstopte hij de schat in de catacomben. Helaas werd hij geëxecuteerd voordat hij deze wens kon vervullen en is de gouden replica tot op de dag van vandaag niet gevonden.
Iets recenter is het verhaal uit 2005 over de student Masha. Het verhaal gaat dat ze samen met vrienden op oudejaarsnacht (waarschijnlijk met een drankje op) de catacomben is ingegaan. Ze had op dat punt vast niet verwacht er niet meer levend uit te komen. Toen haar vrienden haar (per ongeluk?) kwijtraakten, hebben ze haar achter gelaten. Toen in april hetzelfde jaar geruchten gingen over het vinden van een lijk, kon dat natuurlijk maar van één iemand zijn. Het duurde nog twee jaar voordat de politie de overblijfselen van haar lichaam uit de ondergrondse wereld haalde…
Of de verhalen waar zijn weten we niet, dat er elk jaar een aantal mensen verdwijnen in het ondergrondse stelsel is een feit. Dus wees verstandig en neem een gids mee. En als de spanning je echt te groot wordt, kan je altijd nog genieten van een cocktail op een van de stranden van Odessa. Ook geen foute keuze.
