Servië

De heilige (sveti) Sava werd geboren in de invloedrijke middeleeuwse Servische dynastie. Sava weigerde om de troon te bestijgen en wijdde zijn leven in plaats daarvan aan religie en cultuur. Hij stichtte de eerste Servische school. Veel scholen dragen zijn naam en de grote kathedraal in Belgrado is naar hem vernoemd. Elke Servisch kind leert over Sveti Sava op school.

In de middeleeuwen rukten vanuit het huidige Turkije de Ottomanen op naar het Balkanschiereiland. Een belangrijke slag in de Ottomaanse expansie was de slag bij Kosovo Polje, op het Veld van de Zwarte Merels.  Volgens volksliederen leed op 28 juni 1389 het leger van Servische vorst Lazar een nederlaag tegen de Ottomanen. De ware geschiedenis van deze middeleeuwse slag is een debat onder historici.

De Ottomaanse expansiedrift op de Balkan zette door en bracht de Ottomanen al snel tot in Belgrado. De Serviërs spreken van vijf eeuwen Ottomaanse overheersing. Met het beleg van Belgrado probeerden de Ottomanen het fort Kalemegdan bij Belgrado te veroveren op de Hongaren, die hier toentertijd de skepter zwierden. De Hongaren hielden echter stand. In 1521 viel Belgrado echter alsnog in Turkse handen. Het fort Kalemegdan is vandaag de dag een populaire plek om te wandelen en heeft een prachtig uitzicht op de samenvloeiing van de rivieren de Donau en de Sava.  

In 1815 ontstond uit de Tweede Servische Opstand het Vorstendom Servië, een semi onafhankelijk vorstendom onder leiding van vorst Miloš Obrenović, die dankzij het recht op belastingheffing een klein vermogen verdiende. De hierop volgende periode stond in het teken van strijd tussen het geslacht Obrenović en het geslacht Karađorđević, waarvan de laatste in 1903 na een coup zou triomferen. Op dat moment was de Ottomaanse invloed reeds geminimaliseerd. Na boerenopstanden tegen de Ottomanen won Servië steeds meer terrein en in 1878 kwam voor het eerst internationale erkenning voor de onafhankelijkheid van het land. Vojvodina bleef echter onderdeel van het Habsburgse rijk.

Aan de vooravond van de Eerste Wereldoorlog was het Servische grondgebied fors uitgebreid. Servische troepen hadden in de Balkanoorlogen delen van de brokstukken van het Ottomaanse Rijk veroverd en gingen vol zelfvertrouwen de Eerste Wereldoorlog in. Deze oorlog begon nadat Oostenrijk-Hongarije aan Servië de oorlog verklaarde voor het vermoorden van de Oostenrijkse hertog Franz Ferdinand door de Servische nationalist Gavrilo Princip. Het Servische leger werd al snel teruggedrongen, en een derde van de mannelijke bevolking stierf. Toch kwam Servië als staat redelijk uit de oorlog. Daar waar Oostenrijk-Hongarije, het Ottomaanse Rijk en het Russische Rijk van de kaart verdwenen, ontstond in het hart van de Balkan onder Servische leiding het Koninkrijk der Serven, Kroaten en Slovenen.

In het naoorlogse Koninkrijk der Serven, Kroaten en Slovenen was het politiek onrustig. In 1934 werd omgedoopt tot Koninkrijk Joegoslavië. De Servische koning Petar ontbond het parlement en Joegoslavië werd een dictatuur. Voor de verschillende minderheden in de staat was weinig oog.

In 1941 vielen de Duitsers Joegoslavië binnen en installeerden zij hier een fascistische marionettenregering. Het verzet werd geleid door de communisten, onder leiding van de inspirerende maarschalk Josip Broz Tito. De communistische partizanen wonnen uiteindelijk de oorlog en riepen een nieuwe socialistische federatie uit, waarin alle Slavische volken van de Balkan zich zouden verenigen. Dat lukte grotendeels. Het socialistische Joegoslavië strekte zich uit van Slovenië tot Noord-Macedonië en hield 45 jaar stond. Hoewel socialistisch van signatuur, volgde het een enigszins onafhankelijke politieke koers tussen Oost en West in de Koude Oorlog.

Tito’s dood in 1980 schokte de Balkan. Tito’s begrafenis wordt de grootste staatsbegrafenis ooit genoemd, vrijwel elk land stuurde een afgevaardigde. Zijn graf is te bezoeken in Belgrado. Na Tito’s dood in 1980 groeide de binnenlandse onrust door hoge inflatie en stak het nationalisme van de verschillende volkeren steeds meer de kop op. De eenheid die onder leiding van Tito was bewaard gebleven, bleek geleidelijk te verbrokkelen.

Zeshonderd jaar na de middeleeuwse Slag op het Merelveld hield de Servische partijleider Slobodan Milošević een herdenkingsspeech voor een Servische menigte bij Kosovo Polje, in Kosovo. De herdenkingstoespraak wakkerde de Servische nationalistische gevoelens verder aan. Bijna een derde van de Servische bevolking deed mee aan de herdenkingsactiviteiten. Nog nooit had een Servische leider zo veel steun onder de Servische bevolking.

Na het uiteenvallen van de Sovjet-Unie en het oplossen van de Koude Oorlog, valt ook Joegoslavië uit elkaar. Dat gebeurt niet zonder geweld. Slovenië en Kroatië verklaren in 1991 de onafhankelijkheid van Joegoslavië. In 1992 stemt Bosnië ook voor afscheiding. De Serviërs die als minderheid in Kroatië en Bosnië wonen, voelen zich bedreigd en verzetten zich tegen het uiteenvallen van Joegoslavië. De Balkan ontvlamt in een bloedige burgeroorlog, waarbij met name Bosnië het strijdtoneel wordt van hevige gevechten, waarbij Servische troepen oorlogsmisdaden plegen.

Het einde van de oorlog in Bosnië in 1995 resulteert in een gedeeltelijke oplossing met de Dayton Vredesakkoorden en het opdelen van Bosnië in verschillende invloedssferen. Vier jaar later intervenieert de NAVO in Kosovo als Servische troepen ook hier in een afscheidingsoorlog betrokken raken. Indachtig de slag op het merelveld als nationale martelaarsplek, staat Servië een afscheiding van het overwegend Albanese (islamitische) Kosovo niet toe.  De NAVO bombardementen op strategische doelen in Belgrado leiden ertoe dat Servië de strijd staakt, maar het verlies van Kosovo is wellicht de pijnlijkste erfenis van de Balkanoorlogen. Het gebombardeerde Ministerie van Defensie staat nog altijd in vervallen staat in het centrum van Belgrado.   

Na de Kosovo-oorlog wankelt het regime van Slobodan Milosevic. De protestbeweging Otpor (Verzet) initieerde de protesten tegen Milošević: op 5 oktober 2000 bestormde de menigte het parlementsgebouw in Belgrado. Dit betekende het einde van Milošević’ bewind. Graffiti van een gebalde vuist, het symbool van de jongerenbeweging, is nog steeds in veel Servische steden te zien.

De weg richting de EU verloopt voor Servië buitengewoon moeizaam. Het conflict met Kosovo is een etterende wond, die ervoor zorgt dat het land al meer dan een decennium in de wachtkamer zit. Inhoudelijke onderhandelingen over toetreding tot de EU begonnen in 2014, maar verlopen traag. Gevoelige kwestie in Servië blijft de erkenning van Kosovo’s onafhankelijkheid. Normalisering van de betrekkingen met Kosovo is nodig om in 2025 toe te kunnen treden.

In 2017 werd Ana Brnabić de eerste vrouwelijke én lesbische premier. Politiek voert ze veelal dezelfde lijn als haar voorganger en de huidig president Aleksandar Vučić, die een autoritaire koers voert. Haar partner beviel in 2019 van een zoon maar LGBT ouderschap wordt volgens de Servische wet niet gereguleerd.