Bulgarije

In 681 ontstond het Eerste Bulgaarse Rijk, uit een samenwerking  tussen het nomadische Turkse volk, de Boelgaren,  die met de Slaven de Byzantijnen wisten te verslaan. Het Bulgaarse rijk breidde zich verder uit en op het hoogtepunt strekte het rijk zich uit van Boedapest tot aan de Zwarte Zee en van de Dnjepr tot aan de Adriatische Zee. De belangrijkste tsaar uit die tijd,  Boris I, voerde het Slavische (Cyrillische) alfabet in en het christendom werd aanvaard als staatsgodsdienst.

Het eerste Bulgaarse rijk was in verval geraakt en in 1018 wist de Byzantijnse keizer Basilius II (bijgenaamd de Bulgarendoder) de Bulgaren te verslaan.  Het gebied werd weer onderdeel van het Byzantijnse Rijk. De ene na de andere opstand volgde, maar pas in 1185 slaagde men erin zich van de Byzantijnen te ontdoen.

In 1185 leidden de broers Peter en Asen met succes een revolte tegen de Byzantijnen en de Bulgaren verkregen onder Tsaar Peter II hun onafhankelijkheid. Veliko Tarnovo werd de hoofdstad. Tot 1256 was het Tweede Bulgaarse Rijk een grote macht op de Balkan. Het versloeg het Byzantijnse Rijk en Latijnse Keizerrijk in een aantal veldslagen.  Na de dood van tsaar Ivan Alexander (1331-1372) ontstond rivaliteit tussen mogelijke opvolgers. Dit gaf de Ottomaanse sultans de kans om het land te veroveren, bij de Slag bij Nicopolis in 1396.

Bijna vier eeuwen lang leefden de Bulgaren onder het Turkse juk. Alle belangrijke centra van Bulgaarse cultuur werden verwoest, veel Bulgaarse geschriften gingen verloren. Bulgaren mochten geen bestuursfuncties bekleden en het eigen Bulgaarse patriarchaat werd vervangen door het patri­archaat van Constantinopel. De culturele en economische vooruitgang die elders in Europa grote welvaart tot gevolg had,  ging aan Bulgarije volledig voorbij. De Bulgaarse bevolking kwam meerdere keren in opstand, zonder gewenst resultaat.

In 1762 werd een eerste nationalistische tekst van de hand van de Bulgaarse monnik St. Pai­sius van Hilendar publiek. Het was het startpunt van de Bulgaarse Renaissance, een periode van radicale verandering op het sociaal-economische, politieke en culturele vlak. Het Bulgaarse nationalisme ontwikkelde zich sterk, wat resulteerde in een nationale opstand tegen de Ottomanen in 1876, welke met harde hand werd neergeslagen.

Na het bloedbad van 1876 schoot Rusland de Bulgaren “te hulp”, in de hoop zelf ook wat gebieden van de Ottomanen in te nemen.  De Russisch-Turkse oorlog (1877-1878) leidde ertoe dat de Ottomanen bij de vrede van San Stefano op 3 maart 1878 min of meer gedwongen werden om in te stemmen met de stichting van Groot-Bulgarije over een gebied van de Donau tot de Egeïsche Zee. Omdat de Duitsers en Britten het hier niet mee eens waren kwam bij het congres van Berlijn een kleiner Bulgaars vorstendom tot stand, dat wel schatplichtig zou blijven aan de Ottomanen.

Ferdinand van Saksen-Coburg verklaart Bulgarije volledig onafhankelijk en roept zichzelf uit tot tsaar van Bulgarije, onder de naam Ferdinand I.

In de Eerste en Tweede Balkenoorlog (1912 – 1913) probeerden verschillende Balkanvolkeren, waaronder de Bulgaren, zich definitief te ontdoen van de Turkse invloed op de Balkan. Bulgarije veroverde gebied gedurende de Eerste Balkanoorlog in 1912, maar moest tijdens de Tweede Balkanoorlog een deel van deze winst weer afgeven. De tsaar en zijn pro-Duitse premier Vasil Radoslavov kozen daarop tijdens de Eerste Wereldoorlog de zijde van de Centralen (Duitsland, Oostenrijk-Hongarije). Na de Servische moord op de Oostenrijkse troonopvolger Frans Ferdinand in 1914 viel Oostenrijk, geholpen door de Bulgaren, Servië binnen. In september 1918 gaf Ferdinand de strijd op toen Franse troepen vanuit Griekenland door de Bulgaarse linies braken.

De Eerste Wereldoorlog had grote gevolgen voor Bulgarije. Het land had veel grondgebied verloren en werd zware herstelbetalingen opgelegd. In 1919 won de Bulgaarse Agrarische Nationale Unie (BANU) de verkiezingen en werd haar voorman Aleksandar Stambolijski minister-president. Het grootgrondbezit werd grotendeels onteigend en het vrijgekomen land kwam in handen van de boeren. In 1923 sloegen de burgerlijke partijen en een deel van de sociaal democraten de handen ineen en pleegden een coup waarbij Stambolijski om het leven kwam.

In 1934 werd er door de Militaire Liga en de groep Zveno (‘Schakel) een militaire staatsgreep gepleegd, waarbij politieke partijen werden verboden. Koning Boris III zag echter kans om de republikeinse vleugel binnen de Militaire Liga en Zveno buitenspel te zetten.  Hij benoemde generaal Petar Zlatev in 1935 tot premier, en sindsdien werd het land geregeerd door ‘koninklijke kabinetten’. De politieke partijen bleven verboden, en de grondwet werd buiten werking gesteld.

Ook in de Tweede Wereldoorlog koos Bulgarije de kant van de Duitsers. Bulgarije verklaarde in 1941 de oorlog aan de Britten en Amerikanen, maar uit angst voor pro-Russische sentimenten durfde de regering het niet aan om hetzelfde met de Sovjet-Unie te doen. Wel werd door protesten van politieke en geestelijke leiders de deportatie van een deel van de Joden voorkomen. Republikeinen en communisten verenigden zich ondergronds in het Vaderlands Front, dat verzetsacties uitvoerde tegen de pro-Duitse regering.

Boris III overleed plotseling in 1943, en zijn zesjarige zoontje Simeon volgde hem op onder een driekoppig regentschap. Nadat de Sovjet-Unie Bulgarije in 1944 de oorlog had verklaard, verrichte het Vaderlands  Front met succes een staatsgreep. Men kwam een ‘staakt- het-vuren’ overeen met de Sovjets, verklaarde vervolgens de oorlog aan de Asmogendheden en bevrijdde een aantal gebieden. In september 1946 werd de monarchie afgeschaft en koning Simeon werd het land uitgezet. De communisten namen openlijk de macht over.

De pro-Russische Todor Zjivkov maakte Bulgarije tot de meest getrouwe satelliet van de Sovjet-Unie. Hij was van 1954 tot 1989 onafgebroken, in drie verschillende functies, de belangrijkste politieke persoon in het land. Eind jaren zeventig begon de persoonsverheerlijking van Zjivkov vreemde vormen aan te nemen. Na een wat liberalere fase werd zijn regime vanaf de dood van zijn dochter Ludmila in 1981 steeds autocratischer, corrupter en grilliger.

Bulgarije werd redelijk laat meegesleurd in de omwenteling die in Oost-Europa de ineenstorting van het communisme had ingeluid. Hervormingen waren echter noodzakelijk om de vastgeroeste economie op gang te brengen. Dat werd nog belangrijker na het wegvallen van de Sovjet-Unie als belangrijkste afzetmarkt. Na een uiteengeslagen demonstratie van de milieuorganisatie  Eco-Glasnost in november 1989 ontstond er zoveel onenigheid binnen het centraal comité, dat Zjivkov ‘vrijwillig’ aftrad. In 1990 werden de eerste vrije verkiezingen gehouden.

In januari 2007 wordt Bulgarije lid van de Europese Unie. Belangrijkste maatregelen die het land hiervoor moest invoeren waren een antidiscriminatiewet (om Roma en homoseksuelen meer rechten te bieden) en grondige economische hervormingen, in het kader van een Europees liberliseringsplan. In de jaren hierop volgend wordt Bulgarije aangesproken op het gebrek aan vooruitgang in de strijd tegen de corruptie.