Nazi’s, communisten, nationalisten en dominante buren: ze lieten allemaal hun sporen na in Slowakije. De 20e eeuw was een periode van talloze politieke verschuivingen, oorlogen en zoektocht naar een eigen identiteit Tsjecho-Slowakije werd opgericht en viel uit elkaar, Slowaken vochten zowel met als tegen de Nazi’s en het land zag decennia van Communistische overheersing tijdens de Koude Oorlog. Overal in het land ligt de geschiedenis voor het oprapen. Dit zijn de 4 monumenten die je móét zien om de 20e eeuw in Slowakije te kunnen begrijpen. Wil jij ze met eigen ogen bekijken? Ga dan mee op de Eastpackers reis Secrets of Slovakia van 10 tot 18 augustus 2024.
1. Het Mausoleum van Andrej Hlinka in Ruzomberok
Een van de Slowaakse sleutelfiguren in de 20e eeuw was de katholieke priester en politicus Andrej Hlinka. Hlinka richtte in 1913 een katholieke, (extreem)rechtse partij op en was volgens sommigen één van de eerste Slowaakse fascisten. Hij ageerde fel tegen de Tsjechische dominantie in de Tsjechisch-Slowaakse republiek, die na de Eerste Wereldoorlog was ontstaan, en regeerde nadat hij PM werd op autoritaire wijze.
In augustus 1938, net voor het begin van de Tweede Wereldoorlog, overleed Hlinka. Hij werd in eerste instantie begraven op de gemeentelijke begraafplaats van zijn geboorteplaats Ruzomberok, maar nadat Slowakije twee maanden na zijn dood de onafhankelijkheid uitriep werd hij al snel verplaatst naar zijn eigen mausoleum, ook in Ruzomberok. Inmiddels is dit mausoleum een belangrijk bedevaartsoort voor het Slowaakse volk en wordt Hlinka gezien alss een nationale held in de strijd voor Slowaakse onafhankelijkheid.
Wat bijzonder is aan het mausoleum is dat zich hier geen lichaam bevindt. In februari 1945 verplaatsten de volgers van de anti-communistische Hlinka namelijk het lichaam uit angst voor het oprukkende Rode Leger. Tot op heden is niet duidelijk waar het lichaam precies beland is. Wel vind je in het mausoleum nog de glazen kist van Hlinka, met een kogelgat dat daar waarschijnlijk in 1968 door troepen van het Warschaupact ingeschoten is. Wil je meer weten over dit bijzondere mausoleum? Volg dan deze link.
2. Het Museum van de Slowaakse Nationale Opstand in Banská Bystrica
Na de dood van Andrej Hlinka kwam zijn partijgenoot Josef Tiso, niet te verwarren met een zekere Joegoslavische leider, aan de macht. Tiso werkte actief mee met de Nazi’s aan de deportatie van de Slowaakse joden en vormde een leger van 45.000 man om de Duitsers te helpen bij de invasie van de Sovjet-Unie.
Er waren echter niet alleen maar Slowaakse collaborateurs. In het midden van het land, in het plaatsje Banska Bystrica, bevond zich de kern van het verzet. Van 29 augustus tot 28 oktober 1944 vond de Slowaakse Nationale Opstand plaats, waarin Slowaakse partizanen in opstand kwamen tegen de Nazi’s. De opstand werd hardhandig neergeslagen door de Wehrmacht en de Waffen SS. Naar schatting 12.000 Slowaakse partizanen, Joden en Roma lieten hierbij het leven.
De Slowaakse Nationale Opstand wordt herdacht in Banská Bystrica, waar de opstand begon. In het oorlogsmuseum op een heuvel, in een grotesk, in twee delen gespleten betonnen gebouw, kom je meer te weten over de Tweede Wereldoorlog in Slowakije en het tragische lot van de Slowaakse opstandelingen. Via deze link kun je meer te weten komen over het museum. Wil je meer leren over de Tweede Wereldoorlog in Slowakije? Dat kan in dit filmpje.
3. Het Slavin Monument in Bratislava
Naarmate de Tweede Wereldoorlog vorderde, werden de Duitsers steeds meer in het defensief gedrongen. Ook hun Slowaakse bondgenoot Josef Tiso moest vrezen voor zijn positie (en zijn leven). Op 4 april 1945 werd Bratislava door het Rode Leger van de Sovjet-Unie bevrijd. Tiso werd afgezet en twee jaar later opgehangen.
De Sovjet-verovering van Bratislava ging gepaard met het verlies van duizenden manschappen. Deze worden herdacht met het imposante Slavín monument. Bij dit monument, gelegen op een heuvel met uitzicht over de hoofdstad, liggen in totaal 6.845 gevallen soldaten begraven in zes massagraven en 278 individuele graven. Het monument werd onthuld in april 1960 onthuld als herdenking van de 15e verjaardag van het einde van de Tweede Wereldoorlog in Slowakije.
4. Het Iron Curtain Monument nabij Bratislava
Na het einde van de Tweede Wereldoorlog kwam het nieuw gevormde Tsjechoslowakije achter het IJzeren Gordijn te liggen. De Sovjets stelden een communistische marionettenregering aan, die de vrijheid van de Slowaken sterk beperkte. De grens tussen Tsjechoslowakije en het neutrale Oostenrijk werd gevormd door de rivier de Donau, en de grensbewaking werd hier sterk opgevoerd. Er kwamen wachttorens, honden, landmijnen en prikkeldraad, dat onder hoogspanning stond.
Tijdens de Koude Oorlog, tussen 1945 en 1989, probeerden vele mensen het Oostblok te ontvluchten. De Donau bij Bratislava was net zoals de Berlijnse muur een populaire plek om dit te proberen. Eenvoudig was de ontsnapping echter niet: volgens de officiële statistieken kwamen 280 mensen om het leven bij vluchtpogingen en stierven 654 grenswachten tijdens hun dienst langs het IJzeren Gordijn.
De honderden mensen die omkwamen tijdens hun vlucht worden herdacht bij het Iron Curtain monument, langs de Donau bij Bratislava. Het monument bestaat uit een betonnen poort vol kogelgaten en werd in 2008 officieel onthuld door de Engelse koningin Elisabeth.
