In Bulgarije vind je genoeg resten terug van de tijd van het socialisme. Zoals in Sofia, maar ook in steden als Plovdiv. Martijn Haan van Oostblog.info neemt ons graag mee naar het Kulturpalast en ‘Alyosha op de berg’. Want, zegt hij: “die plekken stralen kracht uit. Ze hebben iets bombastisch. Bij het Kulturpalast vind je allerlei bizarre structuren en vormen. Als je erin staat denk je: ‘hoe verzin je het!?’”
Het Kulturpalast van Sofia
Het Nationaal Paleis van Cultuur van Sofia – Национален дворец на културата – is een imposant gebouw in de beste modernistische brutalistische traditie. Het werd in 1981 gebouwd ter gelegenheid van het 1300-jarig bestaan van Bulgarije. De hele roemruchte geschiedenis van Bulgarije komt voorbij in mozaïeken, houtsnijwerken, schilderingen en andere kunstwerken. In totaal zijn er 80 monumentale kunstwerken te bewonderen, gemaakt door de crème de la crème van Bulgaarse kunstenaars uit die tijd.
De bouw van het Kulturpalast was een gigantische klus, zeer complex, ambitieus, prestigieus en duur. 335 miljoen liter beton en 10 miljoen kilo metaal kwamen er aan te pas. Er was bovendien een heel strakke deadline: de exacte geboortedatum van Bulgarije – 31 maart 681 – plus 1300 jaar. Alles moest in een kleine drie jaar uit de grond worden gestampt. Er werden massa’s gastbouwvakkers uit Cyprus, voormalig Joegoslavië en Vietnam ingevlogen om te helpen de klus op tijd te klaren. Martijn Haan: “En de deadline werd gehaald. Wat dat betreft kunnen we nog een hoop leren van socialistische landen.”
Alyosha op de berg van Plovdiv
Alyosha is een enorm standbeeld van een Sovjet-soldaat, bovenop de Bunardjik-heuvel in Plovdiv. Het is een van de vele monumenten die in de vijftiger jaren in sociaal realistische stijl zijn opgetuigd ter ere van de bevrijders van het Rode Leger. Het is een imposant beeld: uitgevoerd in gewapend beton rijst Alyosha 11 meter – plus 6 meter met graniet bekleed voetstuk en de hoogte van de heuvel zelf – boven Plovdiv uit. Alyosha is van verre te zien. En Alyosha heeft een prachtig uitzicht.
Martijn Haan: “De wandeling naar de top van de Heuvel van de Bevrijders is de moeite waard. Je loopt over smalle onverharde paadjes, omzoomd met groen en fleurige bloemen. Je wordt vergezeld door vlinders en vogels.” Alyosha verschijnt en verdwijnt en verschijnt en verdwijnt gedurende de tocht naar boven, afhankelijk van de hellingshoek, met als constante dat hij bij elke nieuwe verschijning groter is en indrukwekkender lijkt. Eenmaal op de top kijk je uit over alle binnen- en buitenwijken van Plovdiv. Bij de afdaling aan de andere kant kom je langs een soort provisorische boscafés.
Het beeld is een nogal plompe sociaal realistische weergave van een soldaat van het Rode Leger. Heel sociaal realistisch: een echte Alyosha – Skurlatov, Oekraïens verbindingsofficier van het Rode Leger – stond model voor het beeld. Bewapend met een PPSH 41 pistoolmitrailleur met rond magazijn, een wapperende mantel over zijn schouders, kijkt hij uit over het net op de Nazi’s veroverde Plovdiv. In de sokkel zijn bas-reliëfs te zien van Sovjet-soldaten die als helden worden onthaald of die hevig in gevecht zijn. Het beeld maakt deel uit van een paradeterrein, waar in socialistische tijden de vlaggen wapperden, soldaten salueerden en kransen werden gelegd.
Sinds 1989 is de versie van de geschiedenis die Alyosha uitdraagt niet meer van ‘deze’ tijd: de Sovjet-Unie en Alyosha werden van het ene op het andere moment van bevrijder bezetter. Martijn Haan: “Bulgarije heeft sowieso een wat moeizamere geschiedenis door de iets te lange flirt met de asmogendheden, die voortduurde tot het Rode Leger Bulgarije binnenviel. Een heel interessant land om te bezoeken. Alleen al de reis van Sofia naar Plovdiv is de moeite meer dan waard.”
De Broederlijke Grafheuvel
Zo heet het bizarre bevrijdingsmonument in Plovdiv. Dat is het derde en laatste brutalistische bouwwerk waar we het in deze blog even over willen hebben. Het monument is gebaseerd op een Thracische grafheuvel. Martijn Haan: “Mij doet het denken aan een kruising tussen een hunebed en Stonehenge, maar dan op zijn brutalistisch.”
Het multimonument – Bratska Mogila ofwel Братска Могила – is gebouwd ter ere van de bevrijding van Bulgarije van het Ottomaanse juk, de eenwording van Bulgarije, de Bulgaarse partizanen en soldaten van het Rode leger die vielen voor de bevrijding van Bulgarije tijdens WOII en ook de overwinning van het socialisme in 1944. De helden van weleer zijn vereeuwigd in steen in de krochten van Bratska Mogila. Martijn Haan: “Het is een echte grafheuvel. De overblijfselen van partizanen uit de regio Plovdiv, die vielen in de strijd, werden er bijgezet.”
Noot: deze blog is een bewerking van blogs die eerder verschenen op Oostblog.info.
