Albanië, ooit het meest geïsoleerde land in Europa, draagt de sporen een totalitair regime dat de bevolking in een ijzeren greep hield. Van 1944 tot 1985 was Enver Hoxha aan de macht, een paranoïde, stalinistische leider die uit angst voor binnenlandse dissidenten en buitenlandse invasies lugubere strafkampen en duizenden bunkers liet bouwen. Wat Albanië uniek maakt in vergelijking met andere voormalige Oost-Europese landen, is dat deze historische restanten vaak geen prominente toeristische attracties zijn. In plaats daarvan liggen ze verspreid door het land, veelal vergeten of in verval geraakt.
Je kunt deze plekken ontdekken tijdens de All Around Albania-rondreis van Eastpackers, van 17-26 oktober 2025. We bezoeken het voormalige hoofdkwartier van de Sigurimi, Hoxha’s geheime dienst, en het beruchte Spaç-kamp, waar duizenden politieke tegenstanders werden opgesloten. Ook staan we stil bij de iconische bunker van Hoxha in Tirana, en zijn piramidevormige mausoleum.
De Sigurimi en het Huis der Bladeren
Enver Hoxha kwam in 1944 aan de macht en vestigde een streng communistisch regime, sterk geïnspireerd door het stalinisme. Van begin af aan stond hij diep wantrouwig tegenover afwijkende meningen, en zijn paranoia nam toe na opeenvolgende breuken met bondgenoten: eerst met Joegoslavië in 1948, vervolgens met de Sovjet-Unie in 1961 en ten slotte met China in 1978. Deze toenemende internationale isolatie versterkte zijn angst voor buitenlandse beïnvloeding en interne samenzweringen. De Sigurimi, Hoxha’s geheime politie, bespioneerde vermeende vijanden en gebruikte brute ondervragingen om angst en onderdrukking te verspreiden, waarbij zelfs de kleinste kritiek werd bestraft.
Het hoofdkwartier van de Sigurimi was het Huis der Bladeren in Tirana. Het gebouw was oorspronkelijk een verloskundekliniek, maar het werd tijdens de Tweede Wereldoorlog door de Gestapo gebruikt, voordat de Sigurimi het inlijfde. In 2017 werd het gebouw omgevormd tot een museum dat de gruwelijke praktijken van de Sigurimi laat zien, waaronder hun methoden van surveillance en marteling.
Spaç werkkamp
Het beruchtste kamp onder Hoxha was het Spaç-kamp, dat in de vroege jaren 50 werd opgezet voor politieke tegenstanders van het regime. Het kamp lag in een afgelegen berggebied, waar gevangenen zware dwangarbeid moesten verrichten, vaak in mijnen. Ook werden ze gemarteld en gedwongen tot valse bekentenissen, en velen stierven door extreme kou, een gebrek aan voedsel en het moeten verrichten van zware arbeid. Het kamp werd pas gesloten in 1991, na de val van het communisme.
Tegenwoordig ligt het Spaç-kamp er vervallen bij. In 2013 werden plannen gemaakt om het kamp om te vormen tot een museum, maar hier is nog niet veel van terecht gekomen. Wel vallen de resten van het kamp nog goed te bezoeken, en krijg je hier een goede indruk van de barre omstandigheden waar de gevangenen mee te maken kregen.
Bunkers
De achterdochtige Hoxha was ervan overtuigd dat Albanië voortdurend bedreigd werd door een buitenlandse invasie, vooral door de VS en Joegoslavië. Om het land te verdedigen liet hij meer dan 700.000 bunkers bouwen. Het prototype voor de bunkers werd in de jaren 50 gebouwd, waarbij de hoofdingenieur van dienst Hoxha ervan verzekerde dat het een volledige aanval van een tank zou kunnen doorstaan. Hoxha besloot het te testen mét de ingenieur binnenin, en toen deze ongedeerd uit de aanval tevoorschijn kwam, begon de massaproductie. Deze bunkers staan nog steeds overal verspreid door Albanië.
De grootste en bekendste bunker, gebouwd in de jaren 70 op bevel van Hoxha aan de rand van Tirana, moest hemzelf en zijn medewerkers beschermen tijdens een nucleaire aanval. Het was een exclusieve schuilplaats voor de politieke elite, wat betekende dat de bunker gedurende een groot deel van zijn bestaan geheim bleef. Hoxha stierf voordat het project voltooid was, en de bunker werd nooit daadwerkelijk gebruikt.
Tegenwoordig is Hoxha’s bunker in gebruik als museum, onder de naam Bunk’Art. De kamers vertellen het verhaal van de macht en het leven van de dictator. Alle kamers, inclusief het kantoor van Hoxha zelf, zijn ingericht alsof een nucleaire aanval elk moment kan plaatsvinden.
Piramide van Hoxha
Hoxha overleed in 1985 op 76-jarige leeftijd na jaren van gezondheidsproblemen. Zijn begrafenis op het Skanderbeg-plein in Tirana werd bijgewoond door honderdduizenden mensen die rouwend langs de kist liepen. Hoxha werd aanvankelijk begraven op de prominente Nationale Martelarenbegraafplaats. Hoxha’s opvolger Ramiz Alia gaf hierbij opdracht om de datum van Hoxha’s overlijden weg te laten van zijn grafsteen, om aan te geven dat Hoxha nooit echt zou sterven.
Om Hoxha te eren werd in 1986 begonnen met de bouw van een piramidevormig museum ter herdenking van de communistische leider. Het Enver Hoxha Museum werd op 14 oktober 1988 geopend, drie jaar na zijn dood, en was ontworpen door een team onder leiding van Hoxha’s dochter Pranvera en haar man Klement Kolaneci. Ondanks dat deze piramide vaak als mausoleum wordt aangeduid, ligt Hoxha hier niet begraven; in 1992 werden Hoxha’s resten opgegraven uit de Nationale Martelarenbegraafplaats en overgebracht naar een bescheidener graf in de industriële Kombinatwijk, om hem zo een minder prominente plek in het Albanese bewustzijn te geven.
Na de val van het communisme in 1991 verloor de Piramide zijn functie als museum en werd deze herbestemd als conferentiecentrum en tentoonstellingsruimte. Tijdens de Kosovo-oorlog in 1999 fungeerde het gebouw tijdelijk als NAVO-basis. Er werden verschillende voorstellen gedaan om de piramide te slopen en het terrein opnieuw in te richten, maar uiteindelijk werd in 2017 besloten om de piramide in plaats hiervan te renoveren. Het Rotterdamse architectenbureau MVRDV gaf het gebouw een nieuw uiterlijk, met onder andere trappen naar de top en een omliggend park. De gerenoveerde piramide, die nu als onderwijscentrum fungeert, werd in 2023 genomineerd voor de prestigieuze Mies van der Rohe-award.
De piramide voor de renovatie
Wil je meer weten over het fascinerende nalatenschap van Enver Hoxha? Alle genoemde locaties bezoek je tijdens de ‘All Around Albania‘-rondreis van Eastpackers van 17 tot 26 oktober 2025.
- 1
- 2
- 3
- …
- 21
- Volgende »